دکتر صدرالسادات، عضو هیات امنای صرفه جویی ارزی در معالجه بیماران و معاون توسعه و مدیریت منابع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مصاحبه با روابط عمومی هیات امنا:
با برگزاری مناقصات بین المللی شرایط رقابتی بهبود پیدا کرده و کالاها و خدمات دریافتی بهتر خواهند شد
- نظر جنابعالی در خصوص فعالیت های فعلی هیات امنا چیست؟
هیات امنای صرفه جویی ارزی ظرفیت سازمانیِ بسیار مغتنمی است که از سال های قبل توسط عزیز بزرگوارمان جناب آقای دکتر شیبانی به درستی پیش بینی شده و صورت قانونی پیدا کرده است لذا امکانات قانونی بسیار وسیعی دارد. متاسفانه هنوز نتوانسته ایم از این ظرفیت سازمانی به نحو احسن استفاده کنیم؛ به عقیده بنده با توجه به ظرفیتی که هیات امنای صرفه جویی ارزی دارد، تا کنون بیشتر از 20 درصد از این ظرفیت مورد استفاده قرار نگرفته است. هیات امنای صرفه جویی ارزی در زمره نهادهای عمومی غیردولتی مانند بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام، کمیته امداد امام خمینی، شهرداری ها، سازمان تامین اجتماعی و .. است؛ یعنی سازمان های بزرگی که می توانند در حوزه فعالیتی خود بسیار تاثیر گذار باشند.. تصور بنده این است که حرکتی که امروز در هیات امنا آغاز شده، حرکتی در جهت استفاده هر چه بیشتر از این ظرف قانونی است. هنوز فاصله زیادی تا نقطه ای که باید در آنجا حضور داشته باشیم داریم و باید تلاش بسیار زیادی صورت گیرد تا بتوانیم از این امکان قانونی که در اختیار حوزه سلامت قرار گرفته به نحو احسن استفاده کنیم.
- چه پیشنهادهایی برای گسترش فعالیت های هیات امنا دارید؟
هیات امنای صرفه جویی ارزی باید تبدیل به حلقه اتصال فعالیت های اقتصادی وزارت بهداشت در حوزه سلامت شود. البته این به معنی ورود هیات به عرصه تصدی گری یا تداخل دامنه فعالیت با بخش خصوصی نیست. این نهاد عمومی غیردولتی باید در حوزه اقتصادی نقش تنظیم کنندگی در بازارسلامت را داشته باشد و ما تا جایی که می توانیم نباید وارد حوزه تصدی گری در اقتصاد شویم. جهت ایفای نقش تنظیم کنندگی باید از ساختارهای مناسب استفاده کنیم؛ این ظرفیت قانونی به ما امکان تاسیس هلدینگ های مختلف در حوزه های فعالیتیِ متفاوت را می دهد که می تواند کمک بزرگی به نقش تنظیم کننده هیات امنا در بازار کند. به نظر بنده دو دسته فعالیت در هیات امنای صرفه جویی ارزی می تواندصورت گیرد:
الف/ بخشی از فعالیت هایی که در حوزه اقتصادی انجام می گیرد، باید متناظر شود با مشکلاتی که ما در حوزه سلامت داریم؛ چه در بخش دارو، چه در بخش درمان، چه در بخش بهداشت و چه در بخش پژوهش و آموزش. هیات امنای صرفه جویی ارزی باید از طریق هلدینگ آواپزشک یا هلدینگ های مشابهی که تاسیس می کند، به حوزه های تخصصی وزارت بهداشت برای انجام بهتر ماموریتهایشان کمک کند و تسهیل کننده فعالیتهای تخصصی وزارت بهداشت از طریق ایجاد بنکاه های اقتصادی مناسب باشد.
ب/ دسته دیگر این فعالیت ها نیز در حوزه اقتصادی است. ما باید بتوانیم در زمینه های مختلف اقتصادی -چه در بخش تجهیزات، چه دارو، چه حوزه خدمات سلامت اعم از خرید خدمت و یا حتی ساخت و ساز- با ایجاد ساختارهای لازم برای مدیریت این بخشها فعالیت کنیم،بنگاه هایی ایجاد کنیم تا در حوزه سرمایه گذاری و مشارکت در این بخشها فعالیت کنند و در تنظیم بازارهای بخش سلامت مشارکت فعالی داشته باشند، نه این که آن فعالیت ها را الزاما خودشان انجام دهند. مدیریت این بخش ها می تواند از طریق ایجاد یک شرکت، انجام یک فعالیت و یا از طریق سیاستگذاری و هماهنگی رخ دهد. در هر حال این ظرفیت در هیات امنا وجود دارد و ما نیز در یک سال و نیم گذشته توانسته ایم بخشی از این ساختارها را ایجاد کنیم که تا حدی نیز به موفقیت دست یافته ایم. ما در مرحله ساختار سازی و ایجاد این سازمان ها و ظرف های قانونی هستیم و طبیعی است که نمی توانیم در حال حاضر ارزیابی دقیقی از بازخورد کارهایی که انجام شده داشته باشیم ولی بنده به نگاهی که ایجاد شده و رویکرد جدیدی که برای حل مشکلات حوزه سلامت و وزارت بهداشت در هیات امنا شکل گرفته بسیار خوشبین هستم.
- دیدگاه شما در زمینه تامین اعتبارات مورد نیاز جهت فعالیت های هیات امنا چیست؟
هیات امنای صرفه جویی ارزی در معالجه بیماران وظیفه سیاستگذاری درحوزه اعتبارات را ندارد. هیات امنا سازمان، نهاد و ساختاری است که ما برای انجام فعالیت های بازرگانی به آن نیاز داریم. یعنی اگر روزی اعتبارات وزارت بهداشت به نحوی بود که توانستیم 200 میلیارد تومان منابع مالی اختصاص دهیم، هیات امنا 200 میلیارد تومان تجهیزات خریداری می کند. اگر اعتبارات ما 300 میلیارد تومان بود، هیات امنا 300 میلیارد تومان خرید انجام می دهد. حال ممکن است در شرایطی ما از هیات امنا بخواهیم که بیشتر از اعتباراتی که در اختیار داریم خرید انجام دهد، اینجاست که هیات امنا باید راه هایی را برای تامین این منابع پیدا کند؛ ولی باز هم نباید طوری عمل شود که مشکل ایجاد کند؛ چراکه ما باید بتوانیم منابع دولتی هیات امنا را تامین کنیم. حتی اگر فاینانس کند، یوزانس انجام دهد یا از منابعی که می شناسد قرض کند، باز هم ما به عنوان وزارت بهداشت باید بتوانیم این منابع را درآینده تامین کنیم. بنابراین هیات امنا فی نفسه در این جایگاه مسئولیتی ندارد و تابع برنامه ریزی هایی است که در وزارت بهداشت صورت می پذیرد.
- ارزیابی شما از میزان کسر موازنه اعتبارات هیات امنا در سال جاری چه مقدار می باشد و چه پیشنهادی برای جبران این کسری موازنه دارید؟
با توجه به نکاتی که در سوال قبل عنوان شد، این سوال به شکلی که عنوان شده است معنا ندارد. ممکن است تقاضای وزارت بهداشت بیشتر از منابعی باشد که در اختیار هیات امنا است؛ هیات امناست که می تواند تصمیم بگیرد به این تقاضا پاسخ دهد یا خیر. البته برای کمک به وزارت بهداشت، هیات امنا می تواند منابعی را طی مذاکره با فروشنده و تامین کنندگان تجهیزات به صورت قرض، وام یا یوزانس جذب کند که این منابع نیز باید محدود باشند. ما در هیات امنا باید بتوانیم به نحوی برنامه ریزی کنیم که نیازهای وزارت بهداشت را در حد منابعی که وزارتخانه دارد تامین کنیم؛ مگر اینکه خودمان وارد مشارکت شویم. در زمینه ای که خودمان وارد مشارکت و فروش خدمت شویم، می توانیم برنامه ریزی کنیم؛ مانند مشارکتمان با گروه شرکتهای مپنا در قالب تشکیل شرکت تبسم. شرکت تبسم شرکتی است که خود کالایی را خریداری می کندو بعد از نصب و راه اندازی تجهیز مربوطه ، خدمتِ آن کالا را می فروشد و بیمارستان های ما با قرارداد خرید خدمت با شرکت تبسم تجهیز می شوند، ولی زمانی که تصمیم داریم تامین کننده تجهیزات مورد نیاز بیمارستان ها باشیم، باید بررسی کنیم که منابع وزارت بهداشت چه مقدار است؛ اگر خودمان تصمیم گرفتیم که مضاف بر آن منابع، قرض یا وام گرفته و یا تسهیلاتی ایجاد کنیم، باید با احتیاط عمل کنیم؛ به شکلی که کسریِ موازنه در هیات امنا به وجود نیاید. به این دلیل که ما در هیات امنا به صورت عاملِ اجرایی وزارت بهداشت عمل می کنیم.
- در خصوص مطالبات هیات امنا از دانشگاه ها و افراد چه توصیه هایی دارید و در خصوص تسویه مطالبات چه راهکارها و حمایت هایی از سوی معاونت محترم توسعه قابل پیشنهاد است؟
درباره مطالبات هیات امنا بحث های زیادی در جلسات هیات امنا شده و دوستان ما نیز در حال پیگیری این موضوع هستند. به دلیل اینکه مطالبات هیات امنا عمدتا از دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور است، باید با دانشگاه ها مذاکراه انجام شود که در چه بازه زمانی و به چه شکلی این مطالبات تسویه خواهد شد. البته دانشگاه های علوم پزشکی نیز در حال حاضر با مشکلات متعدد مالی مواجه هستند ولی ما به عنوان هیات امنای صرفه جویی ارزی نیز باید بتوانیم منابع سرمایه ای هیات را استحصال کنیم. به عنوان معاونت توسعه و مدیریت منابع نیز به دانشگاه ها و معاونت های توسعه و مدیریت منابع دانشگاه ها تاکید کرده ایم که در اسرع وقت و به نحو مقتضی نسبت به پرداخت بدهی هیات امنا اقدام لازم انجام گیرد.
- نظر جنابعالی در خصوص برگزاری مناقصات بین المللی توسط هیات امنا چیست و چه ملاحظاتی در این مناقصات توسط هیات امنا باید مورد توجه قرار گیرد؟
این که ما بتوانیم خریدهایمان را به طور مستقیم از تامین کنندگان اصلیِ بین المللی انجام دهیم، سیاست مطلوب و جدیدی است که هیات امنای صرفه جویی ارزی به جدیت در پیش گرفته است. هیچ دلیلی ندارد در شرایطی که محدودیت های تحریمی سابق (به شکلی که قبلا وجود داشته است) وجود ندارد، مناقصه ای را برگزار کنیم که واجد ویژگی های لازم برای شرکت تامین کنندگان بین المللی نباشد. بنابراین در دوره ای که فضای تحریمی کمتر است، سیاست ما باید مذاکره مستقیم با تامین کنندگان اصلی بین المللی باشد، البته با این ملاحظه که مناقصات بین المللی با حضور نمایندگان رسمیِ تامین کنندگان بین المللی و برای کالاهایی انجام شود که فاقد تولید با کیفیت داخلی باشند، چرا که سیاست ما حمایت از تولید داخل است. البته تولیدکنندگان داخلی نیز در صورت تمایل می توانند در مناقصه شرکت کنند و سیایت ما این است که حتما به استانداردهایی که می گذاریم پایبند باشیم و بتوانیم به صورت کاملا عادلانه این مناقصات را برگزار کنیم. ما باید این فضا را به صورت کاملا رقابتی و در سطوح بین المللی ایجاد کنیم تا بتوانیم بهترین کالا را با بهترین کیفیت و مناسب ترین قیمت برای مراکز درمانیِ کشور تامین کنیم. هیچ دلیلی ندارد شرایطی را رقم بزنیم که رقابت به صورت کامل ایجاد نشود. بنده تصورم بر این است که در برگزاری مناقصات بین المللی شرایط رقابتی به شدت بهبود پیدا می کند و کیفیتی که دریافت می کنیم قطعا بهتر از گذشته خواهد بود. در همین راستا با تامین کنندگان بین المللی نیز باید مذاکراتی انجام شود تا آنها خودشان به صورت مستقیمیا از طریق نمایندگیهای رسمی آنان در ایران و نه از طریق نمایندگی های شان در منطقه وارد مناقصه شوند. یکی دیگر از ملاحظاتی که به شدت مهم است، اسناد مناقصه هایی است که توسط هیات امنا تدوین می شود. اسناد مناقصه باید طوری تنظیم شوند که اسنادی کامل و قابل قبول برای همه تامین کنندگان باشند و این حس را القا کنند که خرید منصفانه ای در حال انجام است و طرفین مشاهده کنند که تعهداتشان به نحو کاملا شفافی در اسناد لحاظ شده است.
- آیا تاکنون وزارت بهداشت اقدام به برگزاری مناقصات بین المللی با این جدیت و کیفیت کرده بود؟
در مقاطعی خریدها به صورت مستقیم از تامین کنندگان اصلی و بین المللی انجام می گرفته است. تا پیش از این نیز خریدهای هیات امنا به این صورت نبوده که به هیچ وجه تامین کنندگان بین المللی در آن شرکت نکنند؛ گاهی اوقات تامین کنندگان اصلی وارد مناقصه شده اند و گاهی اوقات نماینده رسمی و قانونی آن ها، ولی با این ترکیب و به خصوص با این اهتمامی که امروز در حال انجام است که اسنادمان اسناد قابل قبولِ بین المللی باشد، انجام نشده است. برگزاری مناقصات بین المللی با این کیفیت، کار جدیدی است که مدیریت فعلی هیات امنا در حال پیگیری آن است و به نظر بنده اتفاق بسیار مطلوب و خوشایندی است.
- نظر جنابعالی درباره تشکیل سازمان اقتصاد سلامت چیست؟
طبق مقررات کشور ایجاد یک سازمان نیاز به قانون دارد. یعنی ما نمی توانیم سازمان جدیدی را بدون اذن قانونگذار که مجلس شورای اسلامی است ایجاد کنیم. اگر حتی به این جمع بندی برسیم که باید سازمانی به عنوان سازمان اقتصاد سلامت در کنار وزارت بهداشت ایجاد شود، باید مراحل قانونی این کار طی شود. ولی اگر منظور ما از سازمان اقتصاد سلامت این است که مجموعه ساز و کارهایی که در حال حاضر در حوزه سلامت داریم به سمتی پیش رود که یکپارچه شده و بتوان از این امکان به صورت هماهنگ برای حل مشکلات اقتصادی در حوزه سلامت استفاده کرد، امر پسندیده ای است و به نظر من این تعبیر، تعبیر درستی است؛ در این حالت هیات امنای صرفه جویی ارزی می تواند ظرف و بدنه سازمان اقتصای سلامت باشد. بنابر این منظور از سازمان،سازمان به معنای عامِ کلمه می باشد. با تاسیس چنین سازمانی ما می توانیم یک سازمان سیاستگذار، برنامه ریز و هماهنگ کننده در حوزه اقتصاد داشته باشیم؛ سازمانی که مجموعه فعالیت های سرمایه گذاری، مشارکت در حوزه اقتصادی و همینطور فعالیت های هلدینگ ها و شرکت هایی که در حوزه های درمان، بهداشت، دارو و آموزش و تحقیقات مشغول به ارایه خدمات هستند را یکپارچه کرده و درون خود جای می دهد. شرایط ما برای این که بتوانیم بازنگری و بازآفرینی لازم در ساختار حوزه اقتصاد سلامت وزارت بهداشت را داشته باشیم فراهم است تا از ظرفیت های هیات امنای صرفه جویی ارزی استفاده بهتری کرده و سازمان اقتصادی سلامت به معنای عام خود در این قالب شکل بگیرد.
- در انتها اگر نکته خاصی باقی مانده بفرمایید.
به نظر من هفته نامه شما باید پل ارتباطی بین 3 بخش باشد: 1. بین بخش های داخلی هیات امنا با یکدیگر. 2. بین بخش های مختلف وزارت بهداشت که به نوعی با فعالیت های اقتصادی هیات امنا مرتبط هستند و انعکاس مشکلات و درخواست های آنها و همچنین برقراری پیوند بین هیات امنا و بخش های مختلف وزارت بهداشت. 3. ارتباط دوسویه با بخش خصوصی و تشکل هایی که در حوزه اقتصاد سلامت وجود دارند، پوشش اخبار و اطلاعات مربوط به تشکل ها در رسانه هیات امنا و همینطور انعکاسِ اخبار و اطلاعات هیات امنا در رسانه تشکل ها، انتقال مشکلات، مسائل و ایده های هیات امنا به تشکل ها و بالعکس و ... . از این طریق، «هفته نامه انعکاس» باعث تسهیل کارها و اطلاع رسانی کامل اخبار و فعالیت های هیات امنا خواهد شد. انعکاس شایسته فعالیت های هیات امنا، مشکلی است که همواره در هیات امنای صرفه جویی ارزی با آن مواجه بوده ایم؛ امروز با توجه به انتشار این هفته نامه بخشی از این ضعف جبران شده است. نباید تنها به این اکتفا کنید که نشریه ای باشید با فعالیت های عادی و هفتگی؛ می توانید کم کم تحلیل های اقتصادی را وارد هفته نامه کنید. از تحلیل گران اقتصادی در حوزه سلامت استفاده کنید و نگاه های بین المللی و جهانی این حوزه را به نحوی منعکس کنید که هم برای مدیران هیات امنای صرفه جویی ارزی و هم مدیران حوزه اقتصاد سلامت در وزارت بهداشت و بخش خصوصی راهگشا باشد و بتواند ایده هایی جدید و خلاقانه در مسیر مدیریت بهتر و بالنده تر به آنها ارایه کند.